Jaką rolę w życiu człowieka pełni sen?

                      Sny są popularnym motywem w literaturze od czasów starożytnych. Mitologia grecka opisuje bogów zsyłających sny, Biblia opowiada o nocnych wizjach, w których ludziom ukazywał się Bóg. Sen jest projekcją marzeń, obaw i pragnień ludzkich. Ujawnia się w nim podświadomość człowieka, jego prawdziwa natura. Motyw snu w tekstach literackich omówię na przykładzie czterech utworów uszeregowanych chronologicznie. 

                    Jan Kochanowski po śmierci swojej ukochanej córki Urszulki tworzył Treny wyrażające jego smutek w obliczu utraty dziecka. Tren XIX „Sen” jest opisem wizji, w której Kochanowskiemu ukazała się jego zmarła matka z Urszulką w ramionach. Zapewniła go o tym, że jego ukochana córeczka jest bezpieczna i szczęśliwa – uspokoiła cierpiącego ojca. Radzi mu, aby zajął się życiem na ziemi i był spokojny, gdyż nic złego już Urszuli nie może spotkać. Sen Kochanowskiego ukoił jego cierpiącą duszę, a także był odpowiedzią na pytania, które stawiał w poprzednich Trenach. Pragnął dowiedzieć się, czy jego córce jest dobrze w niebie, chciał wiedzieć, gdzie przebywa, czy jest szczęśliwa. Tren XIX to projekcja pragnień Kochanowskiego – zmarła matka była pocieszycielką syna.

                      W „Makbecie” Williama Shakespeara sen został wykorzystany do ukazania obaw tkwiących w ludzkiej podświadomości. Po dokonanej zbrodni nocne mary nękają Makbeta i jego żonę uświadamiając im jak złym był popełniony przez nich czyn. Prześladowany przez koszmary król zaczynał odchodzić od zmysłów, wariować. Spełniały się jego najgorsze obawy. Zaczynał majaczyć. Przez sny, które go nawiedzały jego podświadomość mówiła mu jak złym było morderstwo Dunkana i Banka. Lady Makbet cierpiała na chorobę obłąkańczą. Wszystko zaczęło popadać w ruinę. Plan pary królewskiej okazał się być katastrofalny w skutkach. Koszmary nawiedzające Makbeta i jego żonę były powodem ich odchodzenia od zmysłów.     Ukazywały im popełniony przez nich błąd, który został skazą na całe życie. Ujawniała się w nich także prawdziwa natura małżeństwa. Makbet był przerażonym chłopcem, który został pchnięty do popełnienia zbrodni przez rządną władzy żonę, która w głębi duszy nie potrafiła znieść myśli o morderstwie ludzi, z którymi kiedyś biesiadowała. 

              

                         „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego operuje snem jako zajrzeniem do wnętrza psychiki postaci. To w nocnych marach ujawnia się podświadomość bohaterów, ich obawy, pragnienia, żale. Swidrygajłow wciąż cierpi przez nawiedzające go w snach popełnione niegdyś zbrodnie. Boi się szumu liści za oknem, majaczy, śpi niespokojnie. Jego sumienie dręczy go wyrzutami za wyrządzone niegdyś kobietom krzywdy. Raskolnikow jest doświadczany koszmarami jeszcze przed popełnieniem zbrodni. Jego podświadomość próbuje mu uświadomić jak złym jest morderstwo. Rodion staje się znerwicowany, lękliwy, rozkojarzony. Zamiar popełnienia zbrodni tworzy dysharmonię z podświadomością człowieka, która pozwala rozróżnić dobro od zła.

                 

        Mała Alicja z „Alicji w Krainie Czarów” Carrolla Lewisa w śnie widzi swoje ukryte pragnienia. Zwiększa się, zmniejsza, pije herbatkę ze Zwariowanym Kapelusznikiem, ratuje przed ścięciem nowych przyjaciół poznanych w krainie czarów. W śnie była bohaterem, od którego zależały losy stworów z baśniowej krainy. Staje się on projekcją marzeń dziewczynki, która wydaje się być w śnie odważniejsza, sprytniejsza, ważniejsza. 

                    Sny są najczęściej projekcjami ludzkich obaw, obiektów strachu oraz wyrzutów sumienia. Ukazują wnętrze ludzkiej podświadomości i pozwalają dotrzeć do najciemniejszych zakątków umysłu, najmroczniejszych wspomnień. Pokazują także marzenia i pragnienia śniącego. Sny pełnią dużą rolę w życiu człowieka, a także w psychologii. Wiedząc co śni się pacjentowi psycholog może stwierdzić co jest powodem złego stanu samopoczucia osoby.